Қазақстанның индустриялық-инновациялық дамуының үшінші бесжылдығы аясында экспорттық әлеуеті
“2019 жылдың соңында Қазақстанның тау-кен металлургия саласында көптеген көрсеткіштердің өсуі байқалды. Сонымен, 2019 жылы тау-кен металлургия кешенінде (ТМК) өндіріс көлемі 2018 жылмен салыстырғанда 4,1% -ға артып, 4,8 трлн теңгені құрады, металл кендерін өндіру- 3,7%, металлургия өнеркәсібінде – 4,1% өсті.”
Алайда, қазіргі жағдайда жоғары бөліністі өндіріс жеткілікті дамымаған кезде отандық металлургия саласы металдардың әлемдік бағасына тәуелді болып отыр. Ал бұл сала қазір коронавирустық пандемия және әлемдік экономикалық конъектураның нашарлауы салдарынан өзгеріске ұшыруда.
Қазақстанның ішкі нарығы әлі күнге дейін дайын бұйымдардың импорттық жеткізілуіне тәуелді. Бұл аралас тұтынушылар арасында жеткілікті кооперация мен жоғары технологиялық қуаттардың жетіспеуінен туындап отыр.
Осыған байланысты, ҚР ИИДМ Индустриялық даму және өнеркәсіптік қауіпсіздік комитеті металлургия өнеркәсібін, атап айтқанда, қосылған құны жоғары өнім өндірісін одан әрі дамыту жобасын әзірледі. Өткен жылдың желтоқсан айында ҚР Премьер-Министрінің төрағалығымен Үкіметтің жобалық кеңсесінің отырысында саланы дамыту жөніндегі одан арғы жұмыс жоспары ұсынылды.
Қазақстанда өндіруге тиімді өнімді анықтау мақсатында макроөңірлер бойынша (макроөңір елдеріне Қытай, РФ, БР, Украина, ОА елдері, Кавказ елдері, Иран жатады) алюминийден, мыстан және болаттан жасалған өнім импорты талданды.
Мыс өнімдерінің әлемдік импорты 169,3 млрд. АҚШ долларын құраса, алюминий 194 млрд. АҚШ доллары, ал болат импорты 434 млрд. АҚШ долларын құрайтыны белгілі болды.
Макроөңір елдері шеңберіндегі импорт көрсеткіші: мыс өнімдері 48,9 млрд. АҚШ доллары, алюминий өнімдерінің құны 9,6 млрд. АҚШ доллары және болат 12 млрд. АҚШ долларын құрайды.
Нәтижесінде кадрлардың мүмкіндігін, шикізат пен логистиканың қолжетімділігін ескере отырып, Министрлік Қазақстан Республикасының шикізат тауарларын одан әрі өңдеуді дамыту жөніндегі Жол картасын әзірледі.
Мысалы, бүгінде Қазақстанда 3,8 млн. тонна алюминий кендері (бокситтер) өндіріледі, ол 1,4 млн. тонна сазбалшыққа өңделеді. Оның шамамен 850 мың тоннасы экспортқа (РФ, ҚХР, Тәжікстан) кетіп, тек 550 мың тоннасы ел ішінде металға (265 мың тонна алюминий) дейін өңделеді. Оның ішінде 30 мың тоннасы дайын өнімге дейін жеткізіледі. Алюминий өндірісін одан әрі дамыту үшін:
– “Қазақстан электролиз зауыты” АҚ жобасын іске асыру есебінен 500 мың тонна бастапқы алюминий алумен 1 млн тоннаға дейін сазбалшықты қайта өңдеуді ұлғайту (+250 мың тонна);
– дайын өнім шығару бағытындағы жобаларды іске асыру арқылы дайын өнім шығару көрсеткшін 100 мың тоннаға дейін жеткізу: фольга (15 мың тонна), банкілер (15 мың тонна), сым (16 мың тонна), листопрокат (15 мың тонна), радиаторлар (12 мың тонна), профильдер (13 мың тонна), ұнтақтар (4 мың тонна).
Қосымша құны жоғары өнім шығару бағытындағы іс-шаралар мыс, болат, титан өнеркәсібінде де көзделген. Индустриялық-инновациялық даму мемлекеттік бағдарламасының үшінші бесжылдығы аясында 4-ші және 5-ші қайта өңдеу өнімдері өндірісінің артуы есебінен экспорттық әлеуетті кеңейту міндеті тұр. Яғни, Қазақстан өнімін, шикізатын барынша қайта өңдеу және жоғары қосылған құнмен сатуға болатын дайын бұйымдарды өндіру жоспарланып отыр.
Қазақстанның Индустрия және инфрақұрылымды дамыту министрлігі ұсынған материал.